حمل و نقل هوشمند یا ITS ) Intellegint transportation system)
حمل و نقل هوشمند یا ITS ) Intellegint transportation system) به مفهوم بهره گیری و به‌کارگیری فناوری‌‌های نوین (ازقبیل کامپیوتر رابطه ات، سیستمهای مدیریـت و …) به منظور ارتقای سطح ایمنی، کارآیی و ارزانی در حمل و نقل هست که برای شیوه‌های مختلـف حمل و نقل از قبیل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی قابل تعمیم می باشد. افزوده شدن تسهیلات حمل و نقل به علـت نیاز به سرمایه‌گذاری کلان و وقـت زیاد اجرا و پیاده‌سازی همیشه با محدودیت‌های گسترده‌ای روبرو بوده می باشد. پس ، به منظور چیره شدن بر این مـوارد و با دقت به این که حل محدودیت‌های مذکور با روشهای سنتی غیرشانس دارد ، از دهه ۱۹۸۰ میلادی، سیستمهای حمل و نقل هوشمند درهمه کشورها مورد دقت قرار گرفت.
ساختار سازمانی ITS به دو قسمـت ایجاد پایین ساخت و اجرا تقسیم بندی می‌شود ولی در بعضـی از کشورها مثل کانادا دولت مرکزی تنها کارها مربوط به حمل و نقل،تحقیق، راهنـمای و نظارت را انجام می دهد و وظیفه های اجرا به دستگاهها وابسته به دولت و یا زمینه واگذار می‌شود.
سیستمهای هوشمند با بهره گیری از سیستمهای الکترونیکـی ، سیستم سنتی و ناکارآمد فعلی اطلاعات جاده‌ای را تغییر می‌دهند؛ این سیستم‌ها با بهره گیری از فناوری مخابرات، الکترونیک، سخت افزار و نرم افزار کامپیوتر و با بهره‌گیری از شیوهای نوین علم مدیریت و برنامه‌ریزی سیستم‌ها باعث افزوده شدن ضریب ایمنی در سفر، اطلاع رسانی کامل به مسافران، اطلاع‌رسانی به رانندگان، مدیریـت تردد، کم شدن تصادفات، کم شدن استفاده انرژی، افزوده شدن کیفیت ها و . . . می شـود . مهمترین دستاورد این سیستم‌ها بهبود برنامه‌ریزی و زمان‌بندی حمل و نقل بهبود و ارتقای مدیریت حمل و نقل افزوده شدن رضایت مشتریان و ذینفعان از بخش، ارتقای ظرفیت جاده‌ها و بزرگراه‌ها و کم شدن ترافیک و تصادفات می باشد.
در کشورهای دنیا سومی و غیر صنعتی منجمله ایران، ساماندهی به ترافیک با بهره گیری از روشهای سنتی انجام می‌گیرد. محورهای مهـم ساماندهی‌های سنتی در سالهای اخیر عبارت بوده اند از:
۱) تهیه آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها
۲) تعریض راههای موجود
۳) محدود نمودن ترافیک
۴) افزوده شدن ناوگان حمل و نقل عمومی
هریک از روشهای فوق محدودیت‌هایی دارند که در سرانجام توانایی خود را درجهت حل مـوارد ترافیک از دست داده‌اند و نیاز به سیستمهای هوشمند احساسی می‌گردد.
● خصوصیت ها ی بهره گیری از ITS
▪ کم شدن ترافیک و بهبود حرکت
▪ افزوده شدن امنیت
▪ افزوده شدن راندمان
▪ کم شدن استفاده انرژی و آلودگی محیط زیست
▪ از میـان بردن محدودیت منابع مالی و محیط
▪ قابل رقابت شدن تولید
▪ تولید آمارهای بد روز ترافیکـی
▪ کارآفرینی در جهت تکنولوژیهای پیشرفته
● خدمات ITS
یکـی از مهمترین خدمات ITS اطلاع‌رسانی به مسافر با سیستمهای پیشرفته اطلاع‌رسانی (ATIS) برای انجام سفرهای مختلـف می باشند . این سیستم‌ها اطلاعات مورد نیاز را در اختیار مسافران قرار می‌دهند تا سفر در حد ممکن ایمن کارا راحت و خوشایند باشد. اطلاعات مزبور که هم می‌تواند پیش از سفر و هم در طول سفر به مسافر منتقل گردد.
سبب می‌گردد توانایی پیش‌بینی و گزینش مسیر بوسیـله مسافر افزوده شدن یابد و تصمیم‌گیری در مـورد روش گزینش نوع وسیله نقلیه با سهولت زیـادتر میسر گردد. ضمناً در اختیار نهادن اطلاعات متنوع به رانندگان در درون وسیله آنان باعث می‌شود شبکه راهها را با کارآیی زیادتری مورد بهره گیری قرار دهند.
از دیگر خدمات ITS عبارتند از:
▪ پرداخت الکترونیکـی
▪ بایگانی اطلاعات
▪ مدیریـت و ایمنی خودروها
▪ بهینه سازی جریـان ترافیک و روانسازی حرکت
▪ مدیریت و مدیریـت حوادث
▪ حمایت و مدیریت وسائل نقلیه امدادی
▪ مدیریت دریـافت الکترونیکـی عوارض، هزینه پارکینگ، خرید و رزوانسیون بلیط و . . .
▪ مانتیورینگ و مدیریـت حمل و نقل سنگین
▪ مدیریت و حمایت عابر پیاده و . . .
از اواخر دهه ۶۰ میلادی پروژه‌های گسترده‌ای در زمینه ITS در سطح جهانی به اجرا در آمده که از آن جمله می‌توان به پروژه‌های سستم راهنمای الکترونیکـی راه (ERGS) ، سیستم مدیریـت ترافیک شهری (UTCS)، سیستم راهنمای سبقت (PAS)و . . . اشاره نمود. در طی سالهای اخیر کشورهای بیشتری از جمله ژاپن اتحادیه اروپا،کره،استرالیا، مالزی، سنگاپور و . . . اقدام به تشکیل ساختـار سازمانی ITS در جهت ارتقای سطح کیفی خدمات حمل و نقل و افزوده شدن ایمنی کرده اند.
▪ بلژیک:
شهرداری بروکسل برای رفاه حال بهره گیری نمایـند گان از ناوگان حمل و نقل عمومی و ترغیب شهروندان به بهره گیری از اتوبوس، سیستم اطلاع‌رسانی را در اتوبوس‌ها به اجرا گذاشته می باشد.
▪ برزیل:
در کوریتیای برزیل حدود یک هزار و ۱۰۰ اتوبوس، انجام ۱۲ هزار سفر روزانه، ۳/۱ میلـیون شخـص را جابجا می‌نمایـند . به عبارت دیگر، ۵۵ درصد از کل تقاضای حمل و نقل شهری را جـواب می‌دهند. در سرانجام هم اکنون پنج شیوه مختلف هوشمند برای بهره‌گیری از سیستم حمل و نقل عمومی طراحی شده می باشد.
▪ اتریش:
با به‌کارگیری شاخص‌های تازه و پیشرفته در شهر گراتز اتریش، اطلاعات ترافیکـی از منابع مختلـف جمع‌آوری،(تاپ دی) پردازش و ترکیب می‌شود و در نهایت در اختیار شهروندان، و رانندگان حرفه‌ای قرار می‌گیرد. این اطلاعات ترافیکـی را می‌توان ازطریق اینترنت در خانه، بر رویPDAها، تلفن‌های همراه‌و‌یا‌داخل‌خودروبااستفاده‌از‌سیستم‌های کامپیوتر ی به دست آورد.
▪ شهر الکترونیک بوستون:
شهر بوستون مرکز ایالت ماساچوست بوده و درشمال ایالات متحده واقع شده می باشد. در این شهر یک کتابخانه تحقیقاتی حاوی ۰۰۰/۷۵۰ جلد کتاب وجود دارد موسسه تکنولوژی ماساچوست مشهـور به MIT که از معروفترین دانشگاه های دنیا هست در این شهر قرار دارد. وب سایت شهر بوستون ، مأموریت آشکار«انتقال محتوای خوب به شهروندان» را عهده‌دار هست و شهروندان می‌توانند به دامنه گسترده ی از اطلاعات از رویه‌های کاری و مرور گزارشات بازرسی گرفته تا اطلاعات گردشگری و وظیفه های شهروندان در قبال شهر دسترسی داشته باشند.
در این شهر الکترونیکـی , شهروندان می‌توانند جواز توقف در جاهای ممنوعه شهر را اخذ نمایند و با واردکردن شماره گواهی نامه و ضمناً شیوه پرداخت تکمیل ساختـار ثبت نام جوازی را بر حسب مقررات شهر مزبور برای یک توقف سه روزه گرفته و ساختـار ثبت نام کسب نمایـند .
ایران: در کشور ایران، از مهمترین خصوصیت ها ی به‌کارگیری ITS از طرف مدیریت شهری، می‌توان به مسائـل پایین اشاره کرد:
▪ تهیه روانی و یکنواختی در حرکت وسایل نقلیه
▪ کم شدن فاصله وقتی بین دو وسیله نقلیه متوالی
▪ اطلاع رسانی به موقع به راننده در وقـت گزینش مسیر
▪ هماهنگی میـان ارگان‌های مختلـف در وقـت گزینش مسیر
▪ هماهنگی میـان زیرسیستم‌های مشابه با مدیریـت ترافیک
▪ ساماندهی حمل و نقل مسافر و بار
▪ جمع‌آوری اتوماتیک عوارض
▪ مدیریت تقاضای حمل و نقل
▪ افزوده شدن مدیریـت و نظارت بر شرایط ترافیک و جاده
▪ عرضه خدمات در مسائـل اضطراری
▪ اطلاع‌رسانی به مسافران
▪ کم شدن توقف وسایل نقلیه در پارکینگ و پایانه‌ها
مهمترین ضرورت‌های بهره گیری از ITS در کشور ایران عبارتنداز:
▪ تراکم (افزوده شدن تراکم حمل و نقل برون شهری کشور، یکـی از مـوارد جدی در راهها و بزرگراه‌های کشور است)
▪ ایمنی (متأسفانه آمارتصادفات در ایران خیلی بالاست)
▪ انرژی (حمل و نقل بیشتر از یک سوم کل انرژی دنیا را به استفاده می‌رساند. درایران نیز بیشترین تقاضای انرژی متعلق به قسمـت حمل و نقل می‌باشد)
▪ محیط زیست و آلودگی (ترافیک به عنوان یکـی از آلاینده‌ها سهم بزرگی در آلودگی محیط زیست دارد)
▪ بازار (بازارمحصولات‌و‌خدمات ITS طی سالهای قبلی سریع پیشرفت کرده است)
▪ مقتضیات فراملی بودن حمل و نقل (لازم هست هر کشور نظام حمل و نقل خود را با دیگر کشورها سازگار و هماهنگ سازد)
در شبکه هوشمند ترابری ایران، سیستمهای خدمات مکانی با بهره گیری ازدستگاه‌های GPS و شبکه‌های مخابراتی مختلف، قادر به سرویس خدماتی همچون موقعیت، هدایت، مدیریـت و انتقال صدا، تصویر و خدمات دیگر ازطریق رابطه بی‌سیم می‌باشد.
ضمناً بهره گیری از نقشه‌های دقیق GIS نیز که بوسیـله سازمان‌های مختلـف برای کاربری‌های مختلـف تولید می‌شوند، نیز جزو اجزای مهـم این‌گونه سیستم‌ها می باشند . این‌گونه نقشه‌ها (نقشه‌های شهری با مقیاس بزرگ، نقشه‌های کاربری با مقیاس‌های کوچک) با تهیه یک بستر GIS، یک محیط مجازی را از دنیای واقعیت برای ایستگاه‌های مدیریـت و دیگر استفاده نمایـند گان این سیستم‌ها تهیه می‌کند. از جمله کاربران و درخواست کنندگان خدمات شبکه هوشمند ترابری ایران، می‌توان به مدیریت‌های شهری زیـر اشاره نمود:
– مدیریت سازمان ترافیک، برای مدیریت میزان مرتبه ترافیک در خیابان‌های مختلـف شهر در ساعات مختلـف شبانه‌روز.
– مدیریت شرکت‌های بیمه، جهت مدیریت و نمایش همه وسایل نقلیه بیمه شده در سطح شهر ویا کشور.
– مدیریت سازمان‌های خدمات اداری، جهت مکان‌یابی و مدیریت خودروهای آتش‌نشانی، آمبولانس و خودروهای امنیتی.
– بازبینی و توانایی سنجی نیاز سازمان‌های انتظامی و نظامی، جهت مکان‌یابی، نمایش خودروهای پلیس و نظامی در سطح شهر و مدیریت آنهادر مواقع اضطراری
ناوگان‌های حمل مسافر شهری و میـان شهری. یکـی از بزرگ‌ترین مـوارد شهرهای بزرگی همچون تهران در جابجایی مسافرین شهری در ساعات مختلـف شبانه‌روز بودکه اغلب ً عاری از مساله نمی‌باشد.
● تجهیزات ITS
▪ شناساگرهای جریـان ترافیک (Dectectors, SENSORS)
▪ تابلوهای خبری متغیر (VMS).
▪ تلویزیون مدار بسته و نظارت تصویری (CCTV ).
▪ موقعیت یاب اتوماتیک و سیله نقلیه (AVL).
▪ سیستم مدیریـت رمپ (Ramp metering).
▪ توزین در حرکت (WIM).
▪ سیستم ثبت و تشخیص پلاک خودرو (LPR).
▪ سیستم های پیشرفته اطلاع‌رسانی به مسافرین (ATIS).
▪ رادیو مشاور مسافر (TAR).
▪ دوربین های سرعت سنج.
● سیستم های حمل و نقل هوشمند
الف) سیستم تعویض خودروی اشتراکی
یکـی از سیستم های حمل و نقل ترکیبی (حمل و نقل ترکیبی بهره گیری از چند سیستم حمل و نقل مختلـف در طی سفر را ممکن می‌سازد) که با کاربرد گسترده هم اکنون بهره گیری می‌شود، سیستم تعویض خودرو می باشد. اشخاصـی که نیت سفر از مراکز شهری به مکانی در اطراف را دارند که در آنجا سیستمهای حمل و نقل عمومی به راحتی قابل دسترسی نیست، با رجوع به نزدیکترین ایستگاه راه آهن که سازگارترین مد حمل و نقل با محیط زیست هست می‌توانند به راحتی به مکانی که خودرو تعویض رزرو کرده اند انتقال یابند که در این محلها خودرو با هزینه خیلی کمی قابل کرایه می‌باشد.
دسترسی این سیستم بطور گسترده در برخـی از کشورهای اروپایی و در مکانهایی از قبیل ایستگاه قطار و اتوبوس، مراکز خرید و غیره وجود دارد و وقتی که شخص دیگر نیازی به بهره گیری از ماشین ندارد خواهـد توانست آن را به نزدیکترین پارکینگ تعویض ماشین تحویل دهد. نمونه ای از این سیستم پروژه TRANS-۳ هست که یک سرویس اطلاعاتی پیش از سفر برای حمل و نقل ترکیبی کالا و مسافر هست که در منطقه با تراکم جمعیتی زیاد باسل که قسمتـی از کشورهای فرانسه، آلمان و سوییس را در بر می‌گیرد.
ب) نقشه برداری لیزری صحنه تصادفات
جمع‌آوری اطلاعات از صحنه تصادفات شانس دارد خیلی زمان گیر و در بعضـی مسائـل تهدید ناک باشد و وقتی که مأمور پژوهش در حال جمع‌آوری اسناد ضـروری از صحنه تصادف است، ترافیک ناشی از آن شانس دارد مخاطره آمیز باشد. کمپانـی فن‌‌آوری لیزر (LTI) طرح جدیدی را در شیوه نقشه‌برداری لیزری بوجود آورده هست این شیوه جدید نقشه‌برداری که به نام «پرتوی با زاویه سمتی»گفته می شـود ، با جمع آوری اطلاعات بوسیـله نقشه‌های کد گذاری شده‌ای تحت نام MAP STAR که از پیش در گوشه‌ای کار گذاشته شده انجام می‌شود و به مأمور پژوهش اجازه می‌دهد که در مکانی کاملاً دور از صحنه تصادف، تحقیقاتش را انجام دهد. با بهره گیری از این فناوری صحنه و صورت حوادث ۶۶% سریع تر از روشهای کنونی برداشت می‌گردد.
ج) سیستم های مدیریـت ترافیک
در شبکه راههای شهری در نقاط متعددی میـان حرکتهای مختلـف وسایل نقلیه و یا حرکت وسایل نقلیه و عابرین پیاده تداخلهایی وجود دارد که بی شک مهمترین این نقاط تداخل تقاطعهای شهری (چند راهه های شهری) می‌باشند. برای اعمال حق گذر به محورهای مختلـف از چراغهای راهنمایی و رانندگی کمک گرفته می‌شود که توسـط آن بطور متناوب حق گذر و یازمان سبز به محورهای مختلـف داده می‌شود.
د) سیستم مدیریـت هوشمند ترافیک SCATS
سیستم SCATS یکـی از سیستمهای مدیریـت ترافیک هست که بوسیـله کامپیوتر مرکزی و با اخذ اطلاعات از شناسگرها (detector) فرمان وقـت بندی چراغ تقاطع های یک شبکه را صادر می‌کند این سیستم در اکثر شهرهای بزرگ و پر تردد کشورمان ایران از جمله تهران به کار رفته می باشد.
اهداف مهـم این سیستم کم شدن سه مقدار پایین است:
۱) فرمان توقف (ترافیک سبز)
۲) تأخیر در تردد(ترافیک سنگین)
۳) وقـت سفر
ه) سیستم مدیریـت هوشمند ترافیک RONDO
یکـی دیگر از سیستم های مدیریـت هوشمند ترافیک RONDO یا مدیریـت چراغهای راهنمایی بر حسب بهینه سازی دینامیکـی افق چرخش زمان‌بندی چراغ راهنمایی هست که اهدافی حاوی مسائـل زیـر را دنبال می‌کند:
▪ تهیه تابع پیش بینی تقاضای ترافیک
▪ تهیه تابع پراکنده‌نمایـند ه صف‌های موجود به چندین تقاطع
▪ تهیه تابع مشـخص مستقیم طول خطها و انعکاس آن برای مشـخص گردش مناسب.
▪ مدیریـت کامل برای حالت اشباع تا حالت جریـان بالاتر از اشباع
▪ این سیستم مدیریـت هوشمند ترافیک در مناطق محدودی از کشور ژاپن مورد بهره گیری قرار گرفته هست و متخصصین کشور ما نیز در حال بازبینی و تحلیل نتایج بهره گیری از این سیستم برای بهینه نمودن آن می باشند.
برای مشاهده اطلاعات بیشتر درمورد تاکسی اینترنتی کلیک کنید
